DEMİRCİ MEHMET EFE - DENİZLİ BASKINI

HÜSAMETTİN ATAMAN

ISBN: 978-625-97194-7-4 (17x24, 288 sayfa, kitap kağıdı)

Bu kitap, Denizli’de Millî Mücadele yıllarının önemli bir kesitini ve Kuvayımilliye Genel Komutanı Demirci Mehmet Efe’nin Denizli Baskını olayını anlatıyor. 

Tarihî bir olayı anlatırken, o günün koşulları içerisinde değerlendirmek gerekir. Denizli’de Demirci Mehmet Efe’den bahsedilmesi son yıllara kadar neredeyse yasası olmayan bir yasak gibiydi.

Denizli’de kentin tarihindeki belki de en önemlisi olan, çok feci bir olay oldu. Bir katliam. Demirci Mehmet Efe Denizli’yi basıyor. Katliamın boyutunu tam bilemiyoruz. Olayı birebir yaşayanlar hiçbir şey yazmamışlar ve artık yoklar. Olaylar sırasında onlarca insan kafası kesilerek veya asılarak ya da kurşunlanarak öldürülmüş.

Hiçbirinin bir yakını ortaya çıkıp da yüksek sesle konuşmamış. Sadece, kulaktan kulağa, “Zeybekler kadınlara, kızlara tecavüz ettiler, halkı soydular. Bu nedenle zeybek başı Sökeli Ali Efe öldürüldü. Gaddar Demirci Denizli’de katliam yaptı. Ankara da buna göz yumdu” diye yayılması tercih edilmiş. Katliam öncesi siyasî gelişmeler hiç anlatılmamış. Belli ki çekinmişler neler olduğunu anlatmaktan. Olay, böyle bilinip sis perdesinin arkasında kalsın, sonra da unutulsun istemişler. Ankara’dan bekledikleri desteği alamayınca, acılarını bağırlarına gömüp susmayı tercih etmişler. Büyük Millet Meclisi’nde, Demirci olayını gündeme getirenler bile Denizli Milletvekilleri değiller.

Olaylar ayrıntılı incelendiğinde, meselenin söylenenlerin ötesinde, birkaç zeybek meselesi olmadığı, halkta Kuvayımilliye’ye karşı duyulan öfkenin ortaya çıkması gibi görülüyor. Yani olay, Denizli’nin uzaklarındaki Ankara’yı yakından ilgilendiren bir durum arzediyor. Belki bundan dolayı, bu katliama rağmen, Ankara Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve Başkanı Mustafa Kemal Paşa olayın üstüne gitmemiş, gitmek istememiş. Bunca insan öldürülmesine rağmen, Demirci Mehmet Efe’nin İstiklâl Mahkemesi’nde yargılanmasına kapı aralanmamış. Hatta Demokrat Parti iktidarında da hiç kimseden ses çıkmamış. Halbuki Demirci Mehmet Efe o sıralarda hâlâ yaşıyor (1961 yılında vefat etti). Kimse dava açma girişiminde bulunmamış. Olayın gerçek nedenleri hiç konuşulmamış, yazılmamış, gizlenmiş.

Denizli halkı bu olay ile yüzleşmemiş. Yüzleşmek istememiş. Olay kapatılsın istenmiş. Katliamın arkasında yatan siyasî mücadele saklanmış.

Kitabında bu konuya değinen bir yazar çok çarpıcı bir ifade kullanıyor. Diyor ki; “Denizli, her nasılsa, tarihinden ve kültüründen gocunur haldedir.” Bu çarpıcı cümlesini, verdiği birçok örneklerle gözler önüne seriyor.

Gerçekten de Denizli insanı tarihini, kültürünü yansıtan onlarca eseri birer birer yok etti, yıktı, yaktı, sattı... Yıkanlar da, satanlar da bu kentin insanları, bu kentin yöneticileri.

Olasıdır ki, Denizli insanı geçmişini hatırlamak istemiyor. Unutmak istiyor.

Bir toplum, geçmişinden neden uzaklaşmaya çalışır ki?

Denizli, Demirci Mehmet Efe meselesi ile yüzleşmelidir.